Üye girişi

Menü

İçerik

Gemiadamları açısından kıdem tazminatına hak kazanma koşulları
Kural olarak 4857 sayılı İş Kanunu, 5953 sayılı Basın İş Kanunu ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na tabi olarak çalışan işçilerin (gazeteci ve gemiadamı) bir hakkı olarak düzenlenen kıdem tazminatının kazanılması yasa koyucu tarafından belli kurallara tabi tutulmuştur.

Ülkemizin deniz ticareti ordusunu oluşturan gemiadamlarımızın da kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için belirli koşulları sağlamaları gerekmektedir.

1. Deniz İş Kanunu’na Tabi Olma

Kıdem tazminatına hak kazanmanın ilk koşulu gemiadamının Deniz İş Kanunu’ta tabi olarak çalışmasıdır. 854 sayılı Kanun’un 2/B maddesinde gemiadamı; “Bir hizmet aktine dayanarak gemide çalışan kaptan, zabit ve tayfalarla diğer kimselere “gemiadamı” denir” şeklinde belirtilmiştir.

Kanun sadece gemi üzerinde çalışan kişileri gemadamı kavramına dahil etmiş, bunun dışında karada bağlama görevi, bilet satış görevi, donatının işletmesinde çalışan müdür ve muhasebeci gibi kimseleri kapsam dışında bırakmıştır. Dolayısı ile bu kimselerin kıdem tazminatı hakları bulunmamaktadır. Gemi kaptanı da gemiadamı kavramına dahil olup kıdem tazminatı hakkı bulunmaktadır.

Gemiadamı olmanın dışında ayrıca 854 sayılı Kanun kapsamında çalışan bir gemide çalışma kuralı da bulunmaktadır. 854 sayılı Kanun’un uygulama alanı ise “Kanun kapsamı” kenar başlıklı 1’inci maddede açıklanmıştır . Söz konusu hükme göre; “Bu kanun denizlerde, göllerde ve akarsularda Türk Bayrağını taşıyan ve yüz ve daha yukarı grostonilatoluk gemilerde bir hizmet akti ile çalışan gemiadamları ve bunların işverenleri hakkında uygulanır.” şeklindedir.

Kanun koyucu 100 ve üzeri groston uygulamasına gemiadamı lehine bir takım düzenlemeler getirmiştir. Bu durumlardan ilki aynı işverene ait gemilerin grostonilatoları toplamı 100 veya daha fazla olması durumudur. Diğer durum ise gemiadamı sayısında karşımıza çıkmaktadır. İşverenin çalıştırdığı gemiadamı sayısı beş veya daha fazla olması durumunda da Kanun kapsamına alınmıştır. Son olarak ise Cumhurbaşkanına verilen teşmil yetkisidir. Cumhurbaşkanı ekonomik ve sosyal gerekler bakımından bu kanun hükümlerini Kanun kapsamı dışında kalan gemilerle gemiadamlarına ve bunların işverenlerine kısmen veya tamamen teşmile yetkilidir.

2. Kıdem Koşulu

Gemiadamının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için gereken kıdem süresi bir yıldır.

Gemiadamının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için öngörülen bir yıllık kıdem süresinin başlangıcı olarak “işe başladığı” tarih esas alınacaktır. Zira 854 sayılı Kanun 20/1’inci fıkrasında da “...gemi adamının işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için...” şeklinde düzenlenmiştir.

Gemiadamının aynı işverene ait fasılalar ile yapmış olduğu çalışma sürelerinin birleştirilebilmesinin koşulu da İş Kanunu’nda olduğu gibi kıdem tazminatına hak kazanamayacak şekilde sona ermemeli veya kıdem tazminatı almadan ayrılmış olmalıdır.

Geminin devir, intikal veya başka bir nedenle bir işverenden farklı bir işverene geçmesi halinde, gemiadamının çalışmaya devam etmesi durumunda önceki işverenin yanındaki çalışma süresi ile sonraki işverenin yanındaki çalışma süreleri toplamı gemiadamının kıdem süresini verecektir.

3. İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından DİK 14/I Dışında Feshedilmesi

Gemiadamının sözleşmesinin işveren tarafından 14/I hükümleri dışında feshi halinde gemiadamı kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Ancak işveren tarafından 14/I kapsamında yapılacak bir fesih durumunda kıdem tazminatından bahsedilemez.

Söz konusu eylemler; “Gemiadamının herhangi bir limanda geminin hareketinden önce gemiye dönerek hizmete girmemesi veya gemiye hiç dönmemesi, gemide hizmet görmesinin tutukluluk, hapis veya gemide çalışmaktan menolunması gibi sebeplerle imkansız bir hal alması, işveren veya işveren vekiline karşı, kanuna, hizmet akitlerine sair iş ve çalışma şartlarına aykırı hareket etmesi, işveren veya işveren vekiline karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi” olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bunun dışında iş sözleşmesinin işveren tarafından bildirimli olarak feshedilmesi durumunda gemiadamı kıdem tazminatına hak kazanır. Zira 854 sayılı Kanun’un 20/I’inci maddesinde işveren tarafından haklı nedenler dışında yapılacak fesihlerde gemiadamının kıdem tazminatına hak kazanacağı belirtilmiştir.

4. İş Sözleşmesinin Gemiadamı Tarafından DİK 14/II ve III Uyarında Feshedilmesi

İş sözleşmesinin gemi adamı tarafından 854 sayılı Kanun’un 14/II maddesinde yer alan “Ücretin kanun hükümleri veya hizmet akti gereğince ödenmemesi, işveren veya işveren vekilinin gemiadamına karşı, kanuna, hizmet akitlerine veya sair iş şartlarına aykırı hareket etmesi, işveren veya işveren vekilinin gemiadamına karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi hallerdinde ve 14/III maddesinde yer alan; “Geminin herhangi bir sebeple 30 günden fazla bir süre seferden kaldırılması ve gemiadamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi hallerinde iş sözleşmesinin gemiadamı tarafından feshi durumunda kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

5. İş Sözleşmesinin DİK 14/IV Uyarınca Kendiliğinden Son Bulması

Bunlar; “Geminin kayba uğraması, terk edilmesi veya harp ganimeti ilan edilmesi veyahut Türk Bayrağından ayrılması halleri” olarak belirtilmiştir. Bu durumlarda sözleşme kendiliğinden sona erer ve gemiadamı kıdem tazminatına hak kazanır.

6. Gemiadamına Kıdem Tazminatı Hakkı Veren Diğer Nedenler

Gemiadamına kıdem tazminatı hakkı veren diğer durumlara bakıldığında muvazzaf askerlik hizmeti, gemiadamının ölümü ve bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla iş sözleşmelerini feshetmeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Recep DURSUNOĞLULARI
Güverte Stajyeri
Stj. Avukat